Jakie zastosowanie mają pytania kartezjańskie? To więcej niż tylko pytania otwarte

Jakie zastosowanie mają pytania kartezjańskie?

Wszelkie informacje, które tutaj znajdziesz, zostały przygotowane na podstawie odcinka na kanale Kompetencyjnie, który funkcjonuje pod patronatem TrainBrain. Jeśli interesuje Cię szkolenie z asertywności, zorganizowane dla Twojej firmy, to napisz do nas! 

Definicja pytań kartezjańskich

Pytania kartezjańskie to cztery różne kombinacje tego samego lub podobnego pytania.

1. Co się stanie, jeśli to zrobię?
2. Co się nie stanie, jeśli to zrobię?
3. Co się stanie, jeśli tego nie zrobię?
4. Co się nie stanie, jeśli tego nie zrobię?
   

Na pierwszy rzut oka, te pytania mogą wydawać się dziwne lub nienaturalne, ale w gruncie rzeczy naprawdę mają sens. Najprościej jest wyobrazić je sobie na układzie współrzędnych, który składa się z 4 ćwiartek. W każdej z nich wpisujemy sobie inną kombinację tego samego pytania na przecięciu osi X i Y. Każde pytanie będzie nieco inaczej zbudowane. Trzeba zwrócić uwagę, że sposób konstruowania pytań kartezjańskich polega na warunkowaniu, a więc analizowaniu co, jeśli.

Konstrukcja pytań w praktyce

Pierwsze pytanie będzie zwykłe, twierdzące np. Co zyskam, jeśli się na to zdecyduję? 

Drugie będzie w formie twierdzenia przeciwnego, np. Co stracę, jeśli się na to zdecyduję?

Trzecie jest twierdzeniem przeciwnym, np.  Co zyskam, jeśli się na to nie zdecyduję?

Natomiast czwarte pytanie będzie formą pytania odwróconego twierdzenia przeciwnego, czyli „Co stracę, jeśli się na to nie zdecyduję?”

Warto zaznaczyć, że nie zawsze pytania muszą wyglądać tak samo. Spójrz na poniższe przykłady:

1. Jak zareagują inni, kiedy to zrobię? 
2. Jak nie zareagują inni, kiedy to zrobię?
3. Jak zareagują inni, kiedy zrobię coś innego?
4. Jak nie zareagują inni, kiedy zrobię coś innego?

Tym samym konstrukcja zdania może być inna, a zdanie negujące nie musimy tylko opierać się na przedrostku „nie”. Pytania mogą się składać z innych słów, mogą mieć inny szyk zdania lub być nawet trochę przekształcone, aby lepiej oddawały sens, tego, o co właściwie chcemy zapytać:

Czego nauczy się mój zespół, gdybym wprowadził tę zmianę?

1. Czego nie nauczy się mój zespół, jeśli zostanie po staremu?
2. Czego nauczy się mój zespół, jeśli będzie tak jak dawniej?
3. Czego nie nauczy się mój zespół, jeśli wdrożymy tę zmianę?

Jeszcze raz nawiązując do struktury, czyli „Co z X, jeśli Y?”, pozwala nam ona obrócić kota ogonem i poprzez zmianę tej perspektywy zacząć dostrzegać więcej.

Praktyczne zastosowania w komunikacji

Pytania kartezjańskie są użyteczne, zakładając, że postawimy je sobie samym lub innym we właściwym momencie. Są one raczej dość głębokie, początkowo trudne dla odbiorcy, ale mogą przyczynić się do wyjścia przez kogoś z impasu, czy też jakiejś trudności.

Warto też je same, jak i odpowiedzi w jakiejkolwiek formie sobie zapisać lub zachęcić do tego osobę, przed którą te pytania stawiamy. Spisanie kotłujących się w głowie myśli na papierze jest trudniej ująć, dlatego wcześniej będzie je trzeba uporządkować.

Nie trzeba też stawiać wszystkich 4 pytań kartezjańskich. Najczęściej wystarczy poeksperymentować z pytaniem na bazie macierzy kartezjańskiej. Np. jeśli jesteś w trakcie rozmowy feedbackowej, to Twój rozmówca może zadać pytanie „Co z konsekwencjami, jeśli nie uda Ci się tego celu zrealizować?” albo „Co cię ominie, jeśli pójdziesz na te studia podyplomowe?”.

Innym razem, kiedy np. ktoś szedłby na urlop można zapytać “O czym nie pomyśleliśmy, zanim pójdziesz na urlop?”, albo „Co mogłoby się nie udać/Co mogłoby pójść nie tak w tym projekcie, kiedy będziesz na urlopie?”.

Korzystanie z pytań w analizach biznesowych

Możemy też korzystać z tych pytań, kiedy dokonujemy różnego typu analiz np. analizy SWOT (mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń), analizy Portera czy też analizy PESTEL, czyli różnych czynników od politycznych, ekonomicznych, społeczno-kulturowych i innych.

Pytania kartezjańskie uczą krytycznego myślenia i, pomimo że są tylko jednym z wielu dostępnych narzędzi tego typu (np. zaraz obok pytań sokratejskich czy najbardziej popularnego modelu GROW), to są najbardziej wielowymiarowe.